De vele maatregelen afgelopen jaren om roken te ontmoedigen zijn volgens het Trimbos-instituut onvoldoende. Intensieve begeleiding bij een stoppoging is hard nodig.
In 2018 heeft de overheid het startsignaal voor het Nationaal Preventieakkoord gegeven. Hieronder valt onder andere de ‘rookvrije generatie’: in 2040 moet elk kind opgroeien in een rookvrije samenleving. Dit gepaard met een percentage van het aantal volwassenen dat rookt naar minder dan 5 procent.
In de strijd tegen tabaksgebruik zijn er al diverse ontmoedigingsmaatregelen genomen, zoals het verkopen van sigaretten in neutrale verpakkingen (plain packaging), het verwijderen van rookruimtes en het instellen van rookvrije zones rond scholen. Ook wordt dit jaar een verkoopverbod voor supermarkten ingevoerd en stijgen de accijnzen op tabaksproducten. Marc Willemsen, programmamanager tabak bij het Trimbos-instituut, constateert positieve effecten van deze maatregelen en heeft zelfs lof ontvangen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
Het aantal rokers in Nederland is in de afgelopen tien jaar gedaald van ruim een kwart naar ongeveer 19 procent. Echter, recente cijfers van het CBS, RIVM en Trimbos-instituut wijzen op een lichte stagnatie in deze daling, vooral onder jongeren. Willemsen benadrukt daarbij de rol van e-sigaretten en vapes, die lange tijd diverse zoete smaakjes mochten bevatten, waardoor de tabaksindustrie een nieuwe doelgroep kon aanspreken. Om deze trend tegen te gaan, is sinds 1 januari 2024 een verbod op dergelijke smaakjes van kracht, waarbij alleen tabakssmaak is toegestaan.
Willemsen benadrukt dat het verhogen van accijnzen essentieel is om mensen, vooral jongeren, te ontmoedigen te roken. Hij merkt op dat sigaretten in Nederland nog steeds betaalbaar zijn en pleit voor jaarlijkse accijnsverhogingen van minstens 10%, zoals aanbevolen door de WHO. Willemsen benadrukt ook de noodzaak van meer ondersteuning voor rokers die willen stoppen. Hij is voor actieve betrokkenheid van de gezondheidszorg, waarbij huisartsen rokers adviseren om te stoppen en doorverwijzen naar gespecialiseerde stopondersteuning.
Op diverse locaties in Nederland, waaronder Nijmegen, ontvangen mensen zoals Willem en Miriam begeleiding om te stoppen met roken. Coach Fianne Eijkman begeleidt hen in hun stoppoging, waarbij de nadruk ligt op fysieke activiteit als onderdeel van het streven naar een gezonde levensstijl zonder roken. "Ik heb een hersenschudding waardoor ik op dit moment niet kan werken en niet kan sporten", vertelt Miriam. "Daardoor is mijn sociale leven heel anders, dus toen ben ik weer gaan roken. Toevallig moest ik naar de huisarts, die me vertelde dat ik bij zo'n groep mee kon doen. Ze zei dat precies op het goede moment."
Het Trimbos-instituut heeft vastgesteld dat dit soort begeleiding in combinatie met nicotinehulpmiddelen de kans op succes bij stoppogingen vier keer vergroot. Sinds 2020 kan iedereen jaarlijks één keer gratis begeleiding krijgen zonder eigen risico bij de eerste stoppoging. Het Trimbos-instituut pleit echter voor uitbreiding van deze vergoeding, omdat rokers vaak terugvallen en het belangrijk is om op elk gewenst moment te kunnen stoppen, zonder beperkingen op basis van eerdere stoppogingen in dat jaar.
Programmamanager Willemsen stelt voor om de accijnsopbrengsten van tabaksverkoop te gebruiken voor een ruimere vergoeding van stoppogingen, ondersteund door grote publiekscampagnes. Momenteel worden deze opbrengsten vaak voor andere doeleinden gebruikt. De accijns op sigaretten zal in april met 60 cent stijgen, wat de gemiddelde prijs van een pakje naar 10,70 euro brengt. Het Trimbos-instituut zet zich in voor verdere prijsverhogingen van tabaksproducten om stoppen te bevorderen.
Marc Willemsen benadrukt dat naast een ruimere vergoeding voor stoppogingen, andere ontmoedigingsmaatregelen tegen roken ook sneller moeten worden genomen. Hij wijst op strengere verkoopregels, zoals het plan om e-sigaretten vanaf volgend jaar alleen nog in speciaalzaken te verkopen. Echter, voor tabak geldt een vergelijkbare maatregel pas vanaf 2032, wat volgens Willemsen te lang duurt en ondernemers veel ruimte geeft om alternatieve verkoopmethoden te bedenken. Hij pleit voor het versnellen van maatregelen, inclusief het streven naar een rookvrije generatie in 2040, en benadrukt dat dit een kwestie van volksgezondheid is waar de politiek actie op kan ondernemen.
