Kinderarbeid in de tabaksproductie komt nog steeds in veel landen voor, ondanks dat grote tabaksfabrikanten in 2014 al beloofden hier een einde aan te maken.
Volgens het Amerikaanse ministerie van Werkgelegenheid komt kinderarbeid in de tabaksproductie nog voor in zeventien landen. Ook de VN heeft na onderzoek geconcludeerd dat grote aantallen kinderen werkzaam zijn in de tabak. Volgens wetenschapper Rosemary Hiscock van de Universiteit van Bath (werkzaam voor de Tobacco Control Research Group) wordt de kinderarbeid in deze landen veroorzaakt door de lage prijzen die tabaksboeren betaald krijgen.
In Malawi, een van de armste staten ter wereld, is tabak het grootste exportproduct en de belangrijkste inkomstenbron voor buitenlands geld. Hierdoor heeft de tabaksindustrie er veel macht. Het grootste deel van de Malawiaanse tabaksboeren werkt dan ook onder contract bij een van de drie internationale bedrijven (Alliance One, Universal Leaf en Japan Tobacco International) die de tabaksproductie in het land domineren. Follow The Money (FTW) heeft in het land gesproken met meerdere tabaksboeren, die allemaal aangaven te weinig betaald te krijgen, zelfs te weinig om hun families eten te geven.
Volgens de tabaksbedrijven is kinderarbeid overal terug te vinden in Malawi en is het een gevolg van de armoede in het land, niet van de tabaksindustrie. Hierop is veel kritiek onder wetenschappers, die terecht stellen dat de kinderarbeid juist veroorzaakt wordt door het niet-leefbare inkomen wat de tabaksboeren uitbetaald krijgen. Zo stelt de World Health Organisation (WHO), net als Rosemary Hiscock, dat het inkomen van tabakstelers vaak extreem laag is, waardoor hun kinderen gedwongen worden om ook te werken.
Kinderen werken onder andere in Malawi bij het planten, oogsten en drogen van de tabak. Dit werk verrichten ze onbeschermd, vaak in de zon, gedurende lange uren. Hierbij is een grote kans op het oplopen van green tobacco sickness of beperking van de groei. Ook zijn er kinderen werkzaam in sigarettenfabrieken waar een scherpe lucht heerst en arbeiders grote kans hebben op het oplopen van ademhalingsproblemen. Dit werd duidelijk uit onderzoek naar een sigarettenfabriek in Bangladesh uit 2017. Door dit werk zijn kinderen constant blootgesteld aan tabak via inademing en direct huidcontact. Ze dragen vaak geen beschermende kleding en verzuimen van school voor het werk.
In Malawi leven echter veel mensen op agrarische gemeenschappen, waar boerenkennis overgedragen wordt van generatie op generatie en de meeste ouders het belangrijk vinden dat kinderen meewerken op het land. Een directe stop van kinderarbeid kan zorgen voor veel lege borden in het land en grote toename van armoede, wat het een complex probleem maakt. Wetenschappers stellen daarom een geleidelijke stop van kinderarbeid voor. Volgens Humans Rights Watch is kinderarbeid bij andere gewassen inderdaad complexer, maar zou dit bij tabak wel direct verboden moeten worden omdat het zoveel gevaren met zich mee brengt.
Kinderarbeid wordt door de tabaksbedrijven niet of nauwelijks gestraft. Door de ondoorzichtige tabaksketen en vele advocaten die werken voor tabaksbedrijven is het juridisch lastig om grote, winstgevende tabaksbedrijven aan kinderarbeid te koppelen. Toch zou er meer gedaan kunnen worden om kinderarbeid in de tabaksindustrie tegen te gaan.
