Recht op rookvrij wonen

Naar schatting 500.000 Nederlanders hebben regelmatig tot dagelijks last van rook- en stankoverlast door rokende buren. Al enkele jaren is het de meest voorkomende klacht die Clean Air Nederland ontvangt. Om deze redenen zijn we in 2021 gestart met het project "Rookvrij wonen" en Meldpunt.

Met dit project streven we naar een wettelijk recht op een "Rookvrije woonplek" naar analogie van het in 2004 ingevoerde recht op een Rookvrije werkplek. Tevens moeten er voldoende rookvrije woongebieden worden gerealiseerd.

Inhoud

1. Intro

Naar schatting 500.000 Nederlanders hebben regelmatig tot dagelijks last van rook- en stankoverlast door rokende buren. Al enkele jaren is het de meest voorkomende klacht die Clean Air Nederland ontvangt. Om deze redenen zijn we in 2021 gestart met het project "Rookvrij wonen" en Meldpunt.

Met dit project streven we naar een wettelijk recht op een "Rookvrije woonplek" naar analogie van het in 2004 ingevoerde recht op een Rookvrije werkplek. Tevens moeten er voldoende rookvrije woongebieden worden gerealiseerd.

2. Fasering

De opzet en fasering van het project is al eerder beschreven, daarom tonen we enkel de globale planning met een korte beschrijving van de belangrijkste lopende activiteiten.

• Meldpunt is het verzamelpunt voor alle klachten en meldingen met betrekking tot rook- en stankoverlast door rokende buren. Het geheel van alle meldingen geeft een goed beeld van de aard en omvang van de overlast.
• Convenant. Met woningcorporaties, gemeenten en ministeries willen we landelijke afspraken maken voor het realiseren van voldoende rookvrije wooncomplexen en gebieden.
• Rechtszaken. Leden van Clean Air Nederland die last hebben van rokende buren kunnen we helpen met het starten van rechtszaken tegen de veroorzakers van de overlast. Hieronder meer informatie over deze rechtszaken.

3. Doelen

De rechtszaken dienen meerdere doelen:

1. Wetgeving
   Op dit moment is er geen duidelijke wet- en regelgeving die burgers beschermt tegen giftige tabaksrook in de privé- en woonomgeving. Het vonnis van de rechter in deze rechtszaken moet hierin meer duidelijkheid geven. Als blijkt dat de bestaande wetgeving tekortschiet en dat nieuwe wetgeving wenselijk is zullen wij de betrokken ministeries en de politiek benaderen met het verzoek om adequate aanpassing van de wetgeving.
   
   
2. Jurisprudentie
   De uitspraken van rechters vormen een richtlijn voor de rechtspraak in latere, soortgelijke gevallen. Gunstige uitspraken in deze rechtszaken kunnen dus aanleiding zijn om in vergelijkbare gevallen ook een rechtszaak te starten.
   
   
3. Hulp aan individuele leden
   In de praktijk zien we dat pogingen om afspraken te maken met de rokende buren zelden of hooguit tijdelijk werken, de nicotineverslaving is veelal sterker dan sociaal wenselijk gedrag. Ook technische oplossingen werken zelden tot nooit (kieren en roosters dichtmaken, wanden plaatsen, etc.). In al deze gevallen is een juridische procedure een goede poging om de rook- en stankoverlast te stoppen of substantieel te verminderen.
   Het vonnis van de rechter is afdwingbaar, de rokers kunnen het vonnis dus niet zomaar naast zich neerleggen. Nadeel is dat de procedure al snel 6 tot 12 maanden kan duren en dat de uitspraak ook negatief kan zijn. Bij een negatieve uitspraak kan in hoger beroep worden gegaan bij het Gerechtshof, deze procedure duurt veelal ook een jaar. De rokende buren en verhuurder kunnen uiteraard ook in hoger beroep gaan tegen de uitspraak.

4. Discussies

In discussies tussen rokers en niet-rokers zien we veelal dezelfde argumenten, verwijten en verweren. Hieronder een samenvatting vanuit de rokers:

1. Roken is een eigen keuze, een vrije keuze voor een legaal product. Niemand mag dat beperken, verhinderen of verbieden.
2. In eigen (huur)huis, tuin en op balkon bepaal ik zelf wanneer ik rook. Overheid mag niet achter de voordeur kijken, verhuurder en buren ook niet. In het huurcontract staat ook geen rookverbod of beperking.
3. Roken is een leefstijl, een rustmoment, gezelligheid en sociaal moment met anderen.
4. Rookverbod is pure betutteling en bemoeienis. De rook waait weg, daar heeft niemand last van. Op deze afstand kun je het niet ruiken. Er is zoveel ongezond.

Samenvatting vanuit de niet-rokers:

5. Rokende buren geven dagelijks overlast en gezondheidsrisico's voor anderen. We worden er ziek van en het veroorzaakt stress en irritatie.
6. We kunnen niet meer in de tuin en op het balkon zitten, ons huis stinkt altijd. Ook wordt er gerookt in liften, trappenhuizen, gemeenschappelijke gangen en hallen, fietsenhokken, op galerijen en dakterrassen, enz. Buren houden geen enkele rekening met anderen.
7. Sinds corona werk ik thuis. Op mijn werk had ik de garantie op een rookvrije werkplek, thuis zit ik weer in de stank te werken.
8. We hebben ook recht op gezonde lucht, dagelijkse rook- en stankoverlast is een vrijheidsbeperking, we kunnen het huis nooit goed luchten en ventileren.
9. Het is een slecht voorbeeld voor jongeren. Het is slecht voor de woning en ook slecht voor de buurt. Het geeft veel afval en milieuschade, ook de maatschappelijke schade is groot.

5. Argumenten

Samenvatting:
Roken veroorzaakt zowel rook- en stankoverlast als ook ernstige gezondheidsrisico's en gezondheids-schade voor anderen. De overlast veroorzakende bewoners hebben de keuze deze overlast en schade te voorkomen, de gehinderde bewoners hebben geen keuze de overlast en schade te ontwijken.

Onze analyse met de juridisch relevante argumenten:

• Roken, het publieke beeld
  Al vanaf de eerste tabaksreclame (omstreeks 1900) wordt roken misleidend gepresenteerd als rustgevend en gezellig, je eigen keuze, een stoere leefstijl en een avontuurlijke vrijheid. Deze langdurige en intensieve "lifestylemarketing" en reclame heeft het publieke beeld van roken in de vorige eeuw sterk bepaald.
  De laatste 20 jaar is dit beeld gelukkig flink veranderd door rookverboden, stop-roken campagnes, en veel publicaties over de negatieve effecten van roken. Roken wordt door een groeiende meerderheid steeds meer gezien als ongezonde nicotineverslaving met een veelal vroegtijdig dodelijk einde.
  Het grote contrast tussen het oude en het nieuwe publieke beeld zien we terug in de discussies en tegenstellingen tussen rokers en niet-rokers. Daarom is het belangrijk te beseffen waarop dit contrast gebaseerd is, de misleidende lifestylemarketing versus de harde medisch-wetenschappelijke feiten.
  
  
• Privacy
  De overheid behoort de privacy van burgers te beschermen en niet te controleren of te oordelen over wat burgers achter de voordeur doen (behoudens strafbare zaken natuurlijk). Deze norm geldt ook voor de verhuurder en buren, ook zij zullen de privacy van de buren moeten respecteren. Om deze reden gaan we in de juridische procedures niet in op wát de buren roken of verbranden, en waar of waarmee. Ook gebruiken we in principe niet de termen tabak, sigaretten, shag, (water)pijp, sigaren, shag, roken en blowen. Juridisch gezien is het belangrijkste feit het gegeven dat buren rook- en stankoverlast veroorzaken en daarmee ook substantiële gezondheidsrisico's en gezondheidsschade. Dat is ook hetgeen we de buren ten laste leggen om discussies over de privacywetgeving te voorkomen.
  
  
• Leefstijl of verslaving
  Wie roken ziet als een vrije keuze en leefstijl krijgt dat respect maar is daarmee ook verantwoordelijk voor de gevolgen van deze vrije keuze; de overlast en gezondheidsrisico’s voor anderen. Wie dagelijks rookt heeft medisch gezien een nicotineverslaving. Alcohol- en drugsverslaafden kunnen worden behandeld als patiënt, niet enkel de belangen van de patiënt maar ook die van de omgeving worden dan meegenomen. Bij nicotineverslaafden is dit helaas nog niet of nauwelijks mogelijk. De vraag of roken nu een hobby, gewoonte, leefstijl of verslaving is mag voor anderen niet uitmaken en is daarom verder niet meer relevant. Het veroorzaken van rook- en stankoverlast en gezondheidsrisco’s voor anderen is nooit acceptabel.
  
  
• Overlast en gezondheidsrisico's
  De overlast en de gezondheidsrisico’s ontstaan op het moment dat de rook en stank in de woning van anderen komt of op het perceel of balkon van anderen. Een roker kan weten dat roken hinderlijk en ongezond is voor anderen en daarom kiezen om op een andere plaats te roken waar geen overlast en gezondheidsrisico’s voor anderen bestaan. De buren die de overlast ervaren hebben deze keuze niet.
  
  
• Wetgeving
  De Nederlandse Grondwet artikel 10: Burgers hebben recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.
  Rijksoverheid Bouwbesluit artikel 7.22: Verspreiding in de omgeving van hinderlijke of schadelijke rook.
  Artikel 5:37 BW: Verbod op verspreiden hinder, stank en rook op andere erven.

6. Aanpak

In de juridische procedure spreken we de rokende buren aan op het veroorzaken van langdurige en regelmatige rook- en stankoverlast in de woning of op het perceel van anderen, en het veroorzaken van ernstige gezondheidsschade of gezondheidsrisico’s.
In het geval van een huurwoning kunnen we ook de verhuurder aanspreken omdat er sprake is van geen of een beperkt woongenot. De verhuurder moet namelijk zorgen dat de huurder op een normale manier van de woning gebruik kan maken zonder regelmatige rook- en stankoverlast.

A. Rokende buren aansprakelijk stellen op grond van een onrechtmatige daad.
Een advocaat zal de procedure starten en begeleiden/uitvoeren. De eerste brief naar de rokende buren en verhuurder zal een “ingebrekestelling” zijn. Hierin worden partijen gesommeerd om binnen een redelijke termijn (enkele weken) te stoppen met de overlast. Indien hier niet aan wordt voldaan zal gestart worden met voorbereidingen voor een rechtszaak bij de kantonrechter. Naast een normale bodemprocedure is ook een kort geding mogelijk, hierbij moet er wel een spoedeisend belang worden aangetoond.

B. Verhuurder aansprakelijk stellen op grond van wanprestatie.
In het geval van een huurwoning kunnen we ook de verhuurder aanspreken nu geen c.q. onvolledig woongenot wordt geleverd. De verhuurder moet namelijk zorgen dat de huurder op een normale manier van de woning gebruik kan maken zonder regelmatige rook- en stankoverlast.

7. Criteria

Voor een zorgvuldig verloop en een optimaal resultaat hanteert Clean Air Nederland onderstaande criteria voor het starten van de juridische procedures:

1. De rook- en stankoverlast is langdurig, regelmatig en substantieel. Met langdurig bedoelen we minstens één of meerdere maanden. Met regelmatig bedoelen we dagelijks of bijna dagelijks. Met substantieel bedoelen we dat de rook- en stankoverlast goed waarneembaar is (te ruiken) in de woning, op het balkon, in de tuin, op de galerij, of in lift of trappenhuis.
   
   
2. Het is bekend waar de rook- en stankoverlast vandaan komt. U heeft het adres en bij voorkeur ook de naam van de bewoner(s) die de overlast veroorzaken.
   
   
3. U heeft de buren en (indien u de woning huurt) de verhuurder laten weten dat u last heeft van de rook en stank (mondeling of schriftelijk), de buren en verhuurder zijn dus op de hoogte. Bij voorkeur zijn er ook andere partijen benaderd om te bemiddelen of te helpen bij het zoeken naar oplossingen bijvoorbeeld de gemeente, buurtbrigadier, BeterBuren.
   
   
4. Het heeft een voorkeur indien er sprake is van één of meer verzwarende omstandigheden. Bijvoorbeeld u werkt veel of regelmatig thuis, u bent om andere redenen veel thuis, er zijn kinderen in huis, of er is sprake van ziekte of medische omstandigheden.
   
   
5. U rookt zelf niet en u heeft ook geen rokende medebewoners. Ook gebruikt u niet dagelijks de open haard, houtkachel, of veelvuldig (waxine)kaarsen. De reden hiervoor is dat wij onder die omstandigheden geen fijnstofmetingen kunnen uitvoeren om de overlast aan te tonen.
   
   
6. In de juridische procedure zal  rook- en stankoverlast het belangrijkste probleem moeten zijn. Indien de situatie complexer is, indien er ook andere problemen of conflicten zijn, kan het verstandig zijn deze problemen te splitsen. Vanuit onze doelstelling, kennis en expertise kunnen wij u enkel helpen met het probleem rook- en stankoverlast.
   
   
7. Dossiervorming is belangrijk voor het slagen van de juridische procedure. U verzamelt en bewaart alle relevante documenten als mailtjes en brieven. Van gesprekken en telefoontjes met betrekking tot de overlast maakt u korte aantekeningen en noteert u de gemaakte afspraken. Ook houdt u bij waar, wanneer u en in welke mate u overlast ervaart.
   
   
8. Alle stappen worden besproken en besloten in onderling overleg met u, de advocaat, en met Clean Air Nederland. Wij gaan ervan uit dat u geen acties onderneemt die de rechtszaak schaden of die tegen het advies van de advocaat en Clean Air Nederland ingaan.
   
   
9. De regeling voor financiële bijdrage van Clean Air Nederland geldt enkel voor leden. Voor niet-leden beperken we ons tot adviezen en informatie. Wilt u gebruik maken van onze diensten dan nodigen wij u uit om lid te worden (20 euro/jaar), u steunt dan ook al onze projecten voor een rookvrije samenleving.
   
   
10. Clean Air Nederland is de partij die definitief beoordeelt of u in aanmerking komt voor bovenstaande begeleiding en financiering op basis van uw (overlast)situatie en onze beschikbare capaciteit. Criteria met betrekking tot inkomen zullen beoordeeld worden door de advocaat. Afspraken over de financiering zullen schriftelijk worden gecommuniceerd.

8. Conflict

Het komt helaas regelmatig voor dat er naast de rook- en stankoverlast ook andere problemen ontstaan met uw rokende buren. Bijvoorbeeld spanningen, woordenwisselingen, intimidaties, dreigementen, pesterijen, andere conflicten en escalaties. Omdat een rechtszaak lang kan duren moet u er rekening mee houden dat de extra overlast ook langdurig kan zijn. Gelukkig hebben we inmiddels ook de ervaring dat enkel een brief van de advocaat het probleem kan oplossen.

Wij moeten ons beperken tot de problematiek van rook- en stankoverlast. Voor andere problemen hebben we veelal geen kennis, expertise en ervaring in huis. Wel zullen wij u zo goed mogelijk adviseren en doorverwijzen naar relevante betrokken partijen.

9. Kosten

De totale kosten van een juridische procedure zijn naar verwachting 4000 euro tot 10.000 euro. Bij verlies van een juridische procedure zal de verliezende partij veroordeeld worden in de proceskosten. Afhankelijk van de soort procedure en of de wederpartij een rechtspersoon (rechtspersonen betalen een hoger griffierecht) of natuurlijk persoon is kunnen de proceskosten oplopen tot een paar duizend euro. Omdat de rechtszaken zowel een individueel belang als algemeen belang dienen zal Clean Air Nederland voor leden een deel van de advocaatkosten en proceskosten dragen. De volgende criteria en regelingen zijn hierbij van toepassing:

A. Rechtsbijstandsverzekering

1. Indien leden een rechtsbijstandsverzekering hebben zal getracht worden deze verzekering aan te spreken voor de financiering van de procedure. De advocaat zal hiervoor contact opnemen met de rechtsbijstandsverzekering.
   
   
2. Indien leden een minimuminkomen hebben kan aanspraak worden gemaakt op een “toevoeging”, de overheid zal dan de procedure betalen. Meer hierover in https://www.rechtsbijstand.nl/mediation-rechtsbijstand/gesubsidieerde-rechtsbijstand/toevoeging/. De advocaat zal de aanvraag van de toevoeging verzorgen.
   
   
3. Indien er geen rechtsbijstandsverzekering is en indien er ook geen toevoeging mogelijk is zullen de kosten worden verdeeld tussen het betreffende lid en Clean Air Nederland. Bij een minimuminkomen zal Clean Air Nederland alle kosten voor haar rekening nemen. Bij een modaal inkomen of hoger gaan we ervan uit dat het lid alle kosten kan dragen. Indien het inkomen tussen minimum en modaal ligt zullen de kosten naar rato worden verdeeld. Meer info over minimuminkomen en modaal inkomen.
   
   
4. Berekening van uw procentuele bijdrage. Genoemde bedragen zijn indicatief, de advocaat zal een correcte berekening met u maken. Alle bedragen in euro's

   	Uw inkomen	Uw inkomen	Uw inkomen
   Bruto jaarinkomen alleenstaande	tot 16.800 (minimum)	vanaf 16.800 tot 40.000	vanaf 40.000 (modaal)
   Bruto jaarinkomen gehuwd, samenwonend of éénoudergezin	tot 23.500 (minimum)	vanaf 23.500 tot 56.000	vanaf 56.000 (modaal)
   Uw procentuele bijdrage	0%	(inkomen - minimum) (modaal - minimum)	100%

   
   Voorbeelden:
   
   • U heeft een inkomen van 15.000 euro. Uw eigen bijdrage is dan 0%
   • U bent alleenstaande met een inkomen van 30.000 euro. Uw eigen bijdrage is dan:
     (inkomen - minimum) / (modaal - minimum) % =
     (30.000 - 16.800) / (40.000 - 16.800) % =
     13.200 / 23.200 % = 57 %
   • U bent een gezin met een inkomen van 27.000 euro. Uw eigen bijdrage is dan:
     (inkomen - minimum) / (modaal - minimum) % =
     (27.000 - 23.500) / (56.000 - 23.500) % =
     3.500 / 32.500 % = 11 %
   • U heeft een inkomen van 60.000 euro. Uw eigen bijdrage is dan 100%

10. Metingen

Voor het slagen van de juridische procedures is het noodzakelijk dat de rook- en stankoverlast feitelijk en overtuigend wordt aangetoond. Hiervoor kunnen diverse metingen worden uitgevoerd. Hieronder een toelichting en aandachtspunten voor deze metingen:

1. Er zijn meerdere soorten metingen die we kunnen uitvoeren:
   • Fijnstofmetingen, • CO (koolmonoxide) metingen, • Nicotine- en 3EP-metingen
   Fijnstofmetingen zijn meestal voldoende om de overlast aan te tonen.
   
   
2. Voor de fijnstofmetingen zullen wij een kastje plaatsen gedurende één of enkele weken. In het kastje zitten sensoren die de lucht analyseren. Dit kastje is ongeveer 15 cm x 12 cm x 6 cm (zie onderstaande foto) en maakt geen geluid. Het kastje wordt geplaatst op de plek waar u de meeste rook- en stankoverlast ervaart. Dat kan zijn in de woning, op het balkon, op de galerij of in de tuin. Het is dus belangrijk dat u vooraf heeft bepaald op welke plek u veel of de meeste rook- en stankoverlast ondervindt.
   
   
3. Het kastje kan enkel op eigen grond worden geïnstalleerd (in uw eigen tuin of op eigen terras of balkon) op een plaatst waarbij de kans op diefstal of beschadiging door anderen minimaal is. U dient zelf toezicht te houden op het kastje om verstoringen te voorkomen. Indien het kastje tijdens de meetperiode beschadigd raakt of verloren gaat dan dient u de kosten te vergoeden.
   
   
4. Het kastje heeft stroom nodig via een stopcontact of USB aansluiting, eventueel kan dit via een verlengsnoer. Mocht er geen stopcontact in de buurt zijn dan kan dit eventueel met behulp van een accu. Omdat we hier nog geen standaard voorziening voor hebben moet dit vooraf worden afgestemd.
   
   
5. De sensoren in het kastje doen continue metingen (24 uur per dag), deze metingen worden online doorgestuurd en centraal bewaard. Voor het doorsturen willen wij van uw wifi kanaal gebruik maken, voor het instellen hebben wij het wachtwoord van uw wifi kanaal nodig.
   
   
6. Doordat de meetwaarden centraal worden bewaard kunnen wij deze volgen en controleren. Indien u zelf ook de meetwaarden wilt volgen krijgt u van ons gegevens om in te loggen.
   
   
7. In de periode dat wij de metingen doen verzoeken wij u ook zelf bij te houden op welke dagen en tijdstippen u rook- en stankoverlast heeft. Uw schema vergelijken wij met de metingen om een beter inzicht te krijgen.
   
   
8. Van de periode dat wij bij u de metingen uitvoeren wordt een standaard rapportage gemaakt. Deze rapportage zal worden toegevoegd aan het dossier voor de rechtszaak met een kopie voor u. De rapportage bevat grafieken met de fijnstofmetingen, uw handmatig bijgehouden metingen, normen voor de schadelijkheid en een toelichting.
   
   
9. De metingen zijn een onderdeel van de juridische procedure en worden daarom niet los in rekening gebracht. Bent u geen lid en wilt u gebruik maken van onze diensten dan nodigen wij u uit om lid te worden (20 euro/jaar), u steunt dan ook al onze projecten voor een rookvrije samenleving.

11. Grafieken fijnstofmetingen

In onderstaande grafiek zijn de fijnstofpieken op basis van een algoritme gedetecteerd als "het roken van een sigaret". Hierdoor kan per etmaal het aantal sigaretten worden geteld (incident index).