"Als het kabinet niet ingrijpt, openen hier steeds meer nieuwe tabakswinkels". Ingezonden brief in Het Financieele Dagblad van de Utrechtse wethouder Eelco Eerenberg.
Het tabaksverkoopverbod voor supermarkten is niet effectief genoeg, vindt de Utrechtse wethouder Eelco Eerenberg. Gemeentes hebben geen handvatten om te voorkomen dat er overal nieuwe tabakswinkels opduiken. Ook naast scholen en supermarkten.
Het landelijke verbod op verkoop van tabak in supermarkten dreigt niet te zorgen voor een vermindering van het aantal verkooppunten. De Raad van State concludeerde dat het onzeker is dat de verschuiving naar winkels het aantal verkooppunten van tabak beperkt. Er is nog geen zicht op extra landelijke maatregelen en daarom begint de tijd nu echt te dringen. Het demissionaire kabinet moet zo snel mogelijk voorkomen dat er een wildgroei aan tabakszaken ontstaat, door een goede registratie om het aantal tabakszaken te beperken en een afstandscriterium voor bijvoorbeeld scholen in te stellen.
Het verkoopverbod in supermarkten (per 1 juli 2024) is een eerste mooie stap richting een rookvrije generatie. Maar feit is dat Nederlandse gemeenten momenteel geen juridische mogelijkheden hebben om het aantal tabakszaken te beperken of om te bepalen waar deze tabakszaken zich mogen vestigen. Vanuit het oogpunt van de volksgezondheid is dat zorgelijk: ‘zien roken, doet roken’ en de kans is groot dat er straks op plekken waar veel jongeren zijn tabakszaken verschijnen.
‘Zien roken, doet roken. De kans is groot dat er straks op plekken waar veel jongeren zijn tabakszaken verschijnen’
Ook voor Utrecht is het verkoopverbod voor supermarkten en de registratieplicht niet effectief genoeg. Het is onverantwoord om de toename van tabaksverkooppunten ongehinderd door te laten gaan. Daarom nam Utrecht vorig jaar een voorbereidingsbesluit, waarmee (vooruitlopend op landelijke wetgeving) de huidige situatie voor de hele stad een jaar lang planologisch is bevroren. Concreet betekent dit dat het tijdelijk niet mogelijk is om een nieuwe tabaksspeciaalzaak te vestigen. Ook zijn de zogenaamde 'shop-in-shop'-constructies, waarbij een deel van de supermarkt wordt ingericht als tabaksspeciaalzaak die vanuit de supermarkt toegankelijk is, is tijdelijk niet toegestaan in Utrecht. Maar er is structureel landelijk beleid nodig.
Zijn verkoopverbod en registratieplicht voldoende effectief? Of zijn extra maatregelen zoals een vergunningstelsel nodig? De Raad van State adviseert het kabinet om nader in te gaan op deze vragen. Dit onderschrijf ik ten zeerste. Een afstandscriterium is broodnodig voor verkooppunten van tabak en vapes zodat deze niet in de buurt van supermarkten, scholen en andere plaatsen geopend worden waar jongeren vaak kunnen komen. Laten we voorkomen dat een hele generatie wordt blootgesteld aan vapes of tabaksartikelen.
Ook in de Tweede Kamer is hiervoor nog steeds een meerderheid. Het zijn noodzakelijke stappen om gemeenten meer handvatten te geven en zo de tabaksverkooppunten beter te reguleren, voordat deze overal als paddestoelen uit de grond schieten.
Laat de demissionaire regering niet wachten tot er een nieuw kabinet is. Terwijl we het er juist politiek en maatschappelijk breed over eens waren dat het uit supermarkten verbannen moet worden, schieten we onszelf dit jaar lelijk in de voet met als gevolg dat er nog steeds kinderen, jongeren en jongvolwassenen worden verleid door de tabaksindustrie.
Eelco Eerenberg is wethouder Onderwijs en Volksgezondheid in de gemeente Utrecht.
