Het marktaandeel van supermarkten in de verkoop van tabak is meer dan 50%. Van de 20.000 rokers die jaarlijks aan hun verslaving overlijden kunnen supermarkten medeverantwoordelijk worden gesteld voor 10.000 tabaksdoden per jaar.
Van de jongeren die beginnen met roken en verslaafd raken (circa 22.000 per jaar) kunnen supermarkten medeverantwoordelijk worden gesteld voor de nicotineverslaving van 11.000 jongeren.
Clean Air Nederland
Clean Air Nederland bestaat deze maand 45 jaar. Vanaf de oprichting in april 1974 werken we aan een rookvrije samenleving door middel van campagnes, rechtszaken en publieke discussies. Daarin hebben we inmiddels al veel bereikt; rookvrije openbare gebouwen (1990), rookvrije werkplek (2004), rookvrije horeca (2008), rookvrije kroegen (2014) en vanaf (vermoedelijk) 27 september 2019 ook een verbod van rookruimtes.
In het begin lag het accent van onze acties vooral op bescherming van de niet-rokers en het creëren van rookvrije omgevingen. Hierin speelde mee dat door invloed van de misplaatste lifestylemarketing van de tabaksindustrie roken in de vorige eeuw nog werd gezien als een vrije keuze. Door medisch/ wetenschappelijke inzichten en harde statistieken is de laatste jaren dit beeld flink bijgesteld: roken is voor dagelijkse rokers een zware verslaving en dus het tegenovergestelde van een vrije keuze.
Rookvrije Generatie
Met deze inzichten is de focus verschoven naar preventie; het voorkomen dat jongeren gaan roken en verslaafd raken. Mede door de campagne “Rookvrije Generatie” gaan steeds meer burgers beseffen dat het belangrijk is om het goede voorbeeld te geven voor onze jongeren, en dat we moeten zorgen voor een opvoeding in een rookvrije omgeving.
Ook zien we bij een toenemend aantal organisaties initiatieven en maatregelen om het roken te ontmoedigen en te verbieden; scholen, sportverenigingen, gemeentes, ziekenhuizen, zorginstellingen en ook bedrijven. Op onze website vermelden we bijna dagelijks nieuwe initiatieven op dit gebied.
Supermarkten
Bij enkele supermarktketens zien we ook positieve ontwikkelingen. Jumbo heeft (voor zover wij konden nagaan) in alle vestigingen de tabaksproducten achter matglas zodat ze niet direct zichtbaar zijn. Spar heeft inmiddels ook tabak achter matglas gezet en op enkele locaties bij universiteiten wordt tabak geheel uit het assortiment genomen. Lidl heeft in mei 2018 het besluit genomen om stapsgewijs per vestiging de tabaksartikelen volledig uit het assortiment te nemen. Uiterlijk 2022 zal de laatste vestiging stoppen met tabaksverkoop. Deen en Dirk van den Broek proberen tabak niet meer in het volle zicht aan te bieden. Lidl is wat ons betreft koploper in gepaste maatregelen en een voorbeeld voor de supermarktbranche.
Cijfers in bovenstaande grafiek zijn van 2017 gebaseerd op gegevens uit:
www.cbs.nl, www.detailhandel.info, www.distrifood.nl.
In schril contrast hiermee zien we bij marktleider Albert Heijn en andere supermarkten nauwelijks initiatieven op dit gebied. Wie een willekeurige vestiging van Albert Heijn binnen loopt ziet als eerste een servicebalie met een forse wand tabak- en nicotineproducten (foto in kop: Albert Heijn Arkendonk Oosterhout)). Wij krijgen met regelmaat klachten van burgers die zich hier boos over maken en om die reden kiezen voor een andere supermarkt als Lidl of Jumbo.
Drugsdealers
Albert Heijn verdient met recht de titel “Grootste drugsdealer van Nederland”, door de tabaksverkoop van Albert Heijn sterven jaarlijks 3.600 rokers aan hun verslaving.
In 2018 is het marktaandeel van Albert Heijn gestegen, het aantal gerelateerde tabaksdoden zal daarmee ook toegenomen zijn. Jaarlijks raken 4.000 jongeren verslaafd aan nicotine door de verkoop van tabak en nicotineproducten van Albert Heijn.
In de “Alliantie Nederland Rookvrij” verenigen zich steeds meer maatschappelijke organisaties (inmiddels meer dan 150 partners) die staan voor een rookvrij Nederland. Diverse partners waaronder Clean Air Nederland vinden dat de supermarkten niet achter kunnen blijven in hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en tabak zo snel mogelijk collectief uit het assortiment moeten nemen. Op dit moment zijn de supermarkten medeverantwoordelijk voor 10.000 tabaksdoden per jaar.
Tom Voeten, bestuursvoorzitter
Clean Air Nederland
Dit artikel is gepubliceerd in het vaktijdschrift DistriFood /Foodmagazine april 2019: https://www.distrifood.nl/opinie/blog/2019/04/supertopia-ah-is-grootste-drugsdealer-van-nederland-101123800
