De handel in illegale sigaretten is sterk gegroeid door de invoering van strengere regels en hogere accijnzen. Schiedam, Vlaardingen en Spijkenisse behoren volgens de Nationale Smokkelmonitor tot de top van gemeenten met de meeste illegale sigarettenverkoop.
Illegale sigaretten zijn er in twee soorten: sigaretten die legaal in het buitenland zijn gekocht maar zonder belastingheffing hier worden doorverkocht, en volledig illegaal geproduceerde sigaretten.
- De eerste categorie komt vooral uit landen als Bulgarije, Polen, en soms ook uit Turkije, Duitsland, en China, waar sigaretten legaal kunnen worden aangeschaft tegen een lagere prijs en vervolgens naar Nederland worden gesmokkeld. Vaak worden deze producten over de weg of via zeecontainers vervoerd.
- De tweede categorie betreft volledig illegale sigaretten die in geheime fabrieken worden vervaardigd. Nederland zelf kent verschillende van dergelijke fabrieken; in 2023 bestonden 4,1% van de illegale sigaretten uit namaakvarianten, terwijl dit percentage in 2021 nog 1,4% was.
De productie en distributie van illegale sigaretten worden vaak aangestuurd en uitgevoerd door grote criminele organisaties die zich ook met wapen- en drugshandel bezighouden. In deze netwerken wordt er heel veel geld verdiend, hoe hoger de accijns, hoe lucratiever de illegale tabakshandel wordt. Douanewoordvoerder Maarten Molenbeek benadrukt dat de winsten uit deze smokkelpraktijken criminele vermogens creëren die ook voor andere illegale activiteiten kunnen worden ingezet.
Volgens de tabakslobby Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK), wordt de handel in illegale sigaretten vaak als iets ‘onschuldigs’ beschouwd, terwijl het juist om serieuze criminele activiteiten gaat zonder morele grenzen net zoals de productie en de legale distributie van tabak zelf.
Rokers kunnen illegale sigaretten relatief eenvoudig aanschaffen, zowel fysiek als online. Winkels en nachtwinkels verkopen deze soms onder de toonbank, en sommige handelaren verkopen vanuit de kofferbak in kroegen. Rijnmond probeerde zelf illegale sigaretten te kopen door zich als koper voor te doen en merkte dat één van de zes bezochte winkels in de regio dergelijke sigaretten inderdaad verkocht.
Online blijkt de toegang tot illegale sigaretten nog makkelijker. Platforms zoals Instagram, Snapchat en Telegram bieden diverse verkoopkanalen, waardoor je met een simpele zoekterm meerdere opties voor goedkope sigaretten vindt. De prijzen zijn laag, en klanten kunnen betalen via uiteenlopende methoden zoals creditcard, iDeal, Apple Pay en zelfs cryptovaluta. Een pakje kost online tussen de 1 en 8,50 euro, afhankelijk van het kanaal en de hoeveelheid die wordt afgenomen.
Een bestelling verloopt doorgaans soepel: geïnteresseerden sturen simpelweg een bericht aan de verkoper. Ze maken afspraken over de betaling en levering, of laten de bestelling bij hun thuis afleveren. In sommige gevallen moet de koper bij een ontmoeting zelfs een lege tas meenemen om de sigaretten in ontvangst te nemen, en het geld in een leeg pakje achterlaten. Deze werkwijze maakt duidelijk dat de handel in illegale sigaretten veel toegankelijker en eenvoudiger is geworden voor consumenten die niet bereid zijn de hoge accijnzen te betalen.
