De tabaksindustrie blijft nog steeds actief in Rusland en financiert zo met miljarden de oorlog tegen Oekraïne.
Deze bedrijven dragen substantieel bij aan het Russische staatsbudget, ondanks publieke verklaringen en druk vanuit Oekraïne. Hierdoor helpen ze Rusland met de oorlog tegen Oekraïne, omdat ze indirect Poetins oorlogsmachine financieren. De EU wordt opgeroepen om eindelijk ook de tabakssector in haar sanctiepakketten op te nemen, maar tot op heden ontbreekt concrete actie van de EU.
Hoewel veel westerse bedrijven hun activiteiten in Rusland hebben stopgezet of verminderd na de inval in Oekraïne in februari 2022, blijven grote tabaksbedrijven zoals Philip Morris International (PMI), Japan Tobacco International (JTI) en British American Tobacco (BAT) in Rusland actief.
PMI bezit grote fabrieken in Rusland en levert nog steeds producten aan de Russische markt. JTI (met hoofdzetel in Genève) heeft een dominante positie in Rusland met meer dan 35% marktaandeel. BAT heeft verklaard zich terug te willen trekken, maar de daadwerkelijke uittreding verloopt traag. Deze tabaksbedrijven kiezen ervoor hun marktpositie te behouden en daarmee tegelijkertijd hoge belastingafdrachten te doen aan de Russische overheid.
Volgens meerdere rapporten hebben tabaksbedrijven sinds het uitbreken van de oorlog meer dan $7 miljard opgeleverd aan Russische staatsinkomsten. In 2023 genereerden EU-bedrijven, waaronder tabaksfirma’s, samen meer dan € 3 miljard aan belastinginkomsten voor de Russische staat. Tabak is een van de grootste belastingbronnen in Rusland, daarmee vormt deze industrie een stabiele inkomstenbron voor de regering-Poetin, met weinig risico op buitenlandse druk zolang sancties uitblijven. Deze bijdragen ondersteunen direct of indirect de Russische begroting, inclusief militaire uitgaven.
Het is onbegrijpelijk dat de tabaksindustrie buiten de bestaande sancties blijft, ondanks de directe bijdragen aan het regime. De Europese Unie zou meer druk moeten zetten om de rol van tabaksbedrijven expliciet te onderzoeken, en om maatregelen te nemen die het zakendoen van deze bedrijven met Rusland beperken, zoals import-/exportverboden of bevriezing van Russische activa in de sector. De Europese Unie heeft een publieke verantwoordelijkheid te erkennen dat indirect de oorlog in Oekraïne wordt gefinancierd door het in stand houden van deze zakelijke relaties.
De Oekraïense anti-corruptiewaakhond NACP heeft zowel PMI als JTI officieel op de lijst van "internationale sponsors van de oorlog" geplaatst. Ze roepen regeringen en overheden op om geen zaken te doen met deze bedrijven. De NACP benadrukt dat deze bedrijven hun beloften tot vertrek uit Rusland niet zijn nagekomen.
Oekraïne wil ook dat internationale overheden het publieke vertrouwen in deze merken verminderen.
Tabaksbedrijven lobbyen wereldwijd actief bij overheden en sanctie-instanties om uitzonderingsposities te verkrijgen. In sommige gevallen worden tabaksproducten en -merken zelfs bewust buiten sanctiepakketten gehouden, onder het mom van consumentenbescherming of marktschade.
Deze houding weerspiegelt de dubbele moraal van westerse regeringen: morele steun voor Oekraïne enerzijds, en economische samenwerking met Poetins belastinginkomsten anderzijds.
Bronnen
- eutoday.net
- politico.eu
Politico meldt dat bedrijven uit de EU in 2023 €3 miljard aan belastingen betaalden aan Rusland. Tabaksbedrijven zijn hierbij grote bijdragers. Veel bedrijven claimden te vertrekken, maar bleven operationeel via dochterondernemingen of tussenconstructies. Politico noemt specifiek Philip Morris als “zeer actief” ondanks publiekelijk andere verklaringen. - euromaidanpress.com
De Oekraïense overheid bestempelt PMI en JTI officieel als sponsors van de oorlog. Deze bedrijven bleven inkomsten genereren in Rusland, terwijl zij in de media verklaarden zich zorgen te maken over de oorlog. - thinkglobalhealth.org
Think Global Health beschrijft hoe de terugtrekking van BAT uit Rusland veel trager verloopt dan aangekondigd. Verkoop is uitgesteld, en veel juridische en bureaucratische barrières houden bedrijven in Rusland actief. De vraag wordt gesteld of bedrijven zoals BAT daadwerkelijk willen vertrekken, of het slechts publieke beeldvorming is. - icij.org
ICIJ – Smoke Screen documenteert hoe Big Tobacco en Russische autoriteiten jarenlang nauwe banden hadden, inclusief een “revolving door”-systeem van ambtenaren. Tabaksbedrijven hadden voorkeursbehandeling in regelgeving, licenties en belastingstructuren.
