Peukenstemmers; vuilnisbakken met twee openingen waar rokers kunnen stemmen op stellingen zoals “friet of patat” of “hits of techno”. Volgens Mare belandt hierdoor zeventig procent minder peuken op straat sinds de introductie van deze bakken.
In Leiden zijn bij verschillende universitaire gebouwen de opvallende peukenstemmers niet meer weg te denken. Ze zijn inmiddels een bekend gezicht bij de Universiteitsbibliotheek (UB) en op andere locaties zoals het KOG. Het idee is simpel: boven iedere opening staat een stelling waar rokers hun voorkeur kunnen aangeven door hun peuk erin te gooien. De bakken trekken niet alleen aandacht, maar zorgen ook voor minder zwerfafval en zijn daarmee een succes in het verminderen van zwerfafval. Volgens Stephan van Es, facility manager van het Universitair Facilitair Bedrijf (UFB), is de terugloop in peuken op de grond sinds de invoering aanzienlijk.

“Het begon als een pilot bij het KOG eerder dit jaar,” legt Van Es uit. “Dat verliep zo succesvol dat we besloten hebben om ze op meer locaties te plaatsen, zoals bij de UB, het Lipsius en de bètacampus.” Ook bij sociëteiten van studentenverenigingen worden binnenkort bakken geplaatst. Esther Kentin, docent milieurecht en initiatiefnemer, werkt samen met rechtenstudenten en een gedragsbureau aan het uitbreiden van het project.
Het idee voor de peukenstemmers ontstond vanuit een frustratie over de hoeveelheid peuken op de stoepen voor universiteitsgebouwen. Omdat het verboden is om op universiteitsterrein rookzones te plaatsen, zoeken studenten hun toevlucht tot de openbare weg. Kentin wilde het probleem aanpakken zonder dwang. “We wilden mensen subtiel nudgen om hun gedrag te veranderen,” zegt Kentin. “De stellingen maken het leuk en vrijblijvend om peuken op de juiste plek te deponeren.”
Via een QR-code op de bakken kunnen studenten zelf stellingen insturen, die regelmatig worden vervangen. Een van de populairste stellingen tot nu toe is “Augustinus of Minerva”. Studenten Mila (22, filosofie) en Imke (security studies) vinden het initiatief geslaagd. “Je ziet echt minder peuken op de grond,” zegt Imke. Haar zus Mila voegt toe: “Het wordt vaak ook een gespreksonderwerp onder rokers.”
Naast minder zwerfafval willen de peukenstemmers ook bewustzijn vergroten over de schadelijke impact van sigarettenpeuken. “Veel mensen weten niet dat een peuk 97 procent plastic bevat, dat in de natuur terechtkomt,” benadrukt Kentin. Hoewel de bakken effectief zijn, blijft er ruimte voor verbetering. Zo gooien sommige studenten hun peuken nog steeds op de grond, ondanks de nabijheid van een bak. Anderen geven de voorkeur aan oude peukentegels, die inmiddels grotendeels zijn verwijderd vanwege het rookverbod op universiteitsterrein.
De peukenstemmers lijken een blijvende oplossing te worden voor peukenoverlast rond universiteiten. Kentin hoopt dat het initiatief niet alleen bijdraagt aan schonere straten, maar ook aan een grotere betrokkenheid van studenten bij milieuvraagstukken. “Het gaat erom dat mensen vrijwillig hun gedrag veranderen, zonder dat het als verplichting voelt. En dat werkt.”