Neurologie-verpleegkundige Barbara van Ede loopt dagelijks door de rookwalm van collega's bij de ingang van het UMC Utrecht, het ziekenhuis waar ze werkt. Ze schreef hierover een column met haar overwegingen in het verpleegkundig vakblad Nursing.
Barbara merkt op dat steeds meer jonge collega’s roken. Ze vraagt zich af of je als verpleegkundige een voorbeeldfunctie hebt. "Ik kan er niet voor zorgen dat mijn collega's stoppen, maar ik vind wel dat we het gesprek erover moeten voeren. Patiënten ruiken dat ook, en kun je advies geven over stoppen met roken als je zelf rookt?"
Onderstaande column is ook geplaatst op nursing.nl
‘Dit is een rookvrij terrein, op weg naar een rookvrije generatie’ staat te lezen op een bord naast mijn ziekenhuis. Ammehoela denk ik, als ik het bord passeer en de aansluitende gedoogzone inloop.
Er staan ongeveer 10 ziekenhuismedewerkers bij elkaar. Sommigen in stilte en anderen in gesprek. Maar allemaal samengebracht door het roken. Nog even snel een peukje voor, tijdens of na het werk. Dat ik onderweg naar mijn werk een paar stappen mijn adem in moet houden om geen sigarettenrook binnen te krijgen, lijkt niemand op te merken.
Het mag duidelijk zijn dat ik geen roker ben. Op het stiekem roken in mijn puberteit na, ben ik er nooit echt aan begonnen. Laatst bij een afdelingsfeestje merkte ik ineens op hoe stil het feestzaaltje was geworden. ‘Waar is iedereen?’ vroeg ik hardop. ‘Buiten roken,’ zei een collega. Op dat moment kwamen er een stuk of 10 collega’s weer binnen. Allemaal mensen van begin twintig. Die rookvrije generatie is dus nog ver te zoeken.
Alhoewel ik vind dat iedereen zelf moet weten of hij rookt, ben ik bij collega-verpleegkundigen iets minder onbevooroordeeld. Heb je als verpleegkundige dan geen voorbeeldfunctie? Het is toch onze taak om de gezondheid van onze patiënten te bevorderen? Gezondheidsvoorlichting draagt bij aan ziektepreventie. En aangezien roken verantwoordelijk is voor de meest vreselijke ziekten en nog altijd doodsoorzaak nummer 1 is, ligt er een taak voor ons.
Kun je als verpleegkundige, op bijvoorbeeld een cardiologie-, neurologie-, long-, of oncologieafdeling je patiënt stoppen-met-roken-advies geven terwijl je net zelf nog een sigaret hebt gerookt? Ik zou dat best lastig vinden. En is het mogelijk om een positieve bijdrage te leveren aan het behoud en herstel van gezondheid van patiënten en je eigen handelen erbuiten te laten?
Laatst sprak ik hierover met een rokende collega. Op mijn vraag of zij afvaltips zou aannemen van een te dikke afvalcoach of stoppen-met-alcoholtips van een therapeut met een drankprobleem, stelde ze mij de wedervraag ‘Waarom zou een kale kapper niet goed kunnen knippen?’ Ik wist niet wat ik daarop moest zeggen. Alhoewel het logisch klonk, leek het mij een te makkelijk antwoord.
Sindsdien houdt de vraag mij bezig in hoeverre je eigen gedrag als verpleegkundige een rol speelt en wat je van je privéleven laat doorschemeren op de werkvloer. Misschien zijn rokende verpleegkundigen juist wel heel goed in het stimuleren van patiënten omdat zij als geen ander weten hoe lastig een nicotineverslaving is. Ik weet het niet. Maar hierover met collega’s en met mezelf in gesprek te gaan, maakt mij in ieder geval wat milder in het oordelen.
Redactie
Clean Air Nederland ziet vergelijkbare problemen in onder andere het openbaar vervoer, bij scholen en universiteiten, kantoorgebouwen en winkelcentra, horecagelegenheden en recreatieoorden, en pretparken en speeltuinen. In de vergelijkbare situaties is er regelmatig sprake van rook- en stankoverlast, ongewenste gezondheidsrisico's voor anderen, en vervuiling en milieuschade door peuken.
De discussie draait meestal om de schijnbare tegenstelling; de vrijheid en persoonlijke keuze van de roker enerzijds, en de vrijheid van anderen om gevrijwaard te blijven van rook- en stankoverlast alsook gezondheidsrisico's. Los van de vraag of dit een reële en valide belangenafweging is hebben we in bovengenoemde situatie ook te maken met de belangen van de werkgever – het ziekenhuis in dit geval – en de belangen van de patienten, collega's en bezoekers.
Clean Air Nederland heeft een Meldpunt waar regelmatig vergelijkbare klachten ontvangen worden. We proberen zo mogelijk de melders van de overlast te informeren wat de geldende regels zijn, wat ze zelf kunnen doen en wat wij voor ze kunnen doen.
UMC Utrecht
Het UMC Utrecht heeft op haar website een richtlijn voor een actieve bijdrage aan gezondheid en een gezonde levensstijl van haar patiënten, bezoekers en medewerkers. In de praktijk merken we dat dit vooral een papieren richtlijn is met nauwelijks enige controle en handhaving. Ook het besef dat preventie en een voorbeeldfunctie een grote bijdrage kan leveren is hier niet zichtbaar.
Een woordvoerder van het UMC Utrecht:
In en rondom het UMC Utrecht mag niet gerookt worden, net als op het hele Utrecht Science Park (USP). Personeel mag niet in dienstkleding roken, ook niet buiten werktijd. We hebben daarnaast, voor ernstige zieke patiënten die de op de USP aangewezen locaties niet kunnen bereiken, drie gedooglocaties op ons terrein.
Het UMC Utrecht is een omgeving waar je als medewerker een voorbeeld bent voor patiënten en anderen op het gebied van een gezonde leefstijl. Daar past roken niet in. Tegelijkertijd zijn we ook voor keuzevrijheid voor ieder individu, en daar past een algeheel verbod niet in. Wat we wel doen is roken ontmoedigen en mensen die willen stoppen daar actief in ondersteunen. Dat gaat van een intranetpagina met ondersteuningprogramma’s tot mensen die in teamverband meedoen met Stoptober.
Andere ziekenhuizen hanteren vergelijkbare regels vooruitlopend op wetgeving per 1 janari 2025 waarin een algeheel rookverbod in de zorg is geregeld. Ook rond de ziekenhuizen mag niet gerookt worden, buiten het terrein mogen medewerkers niet roken als ze herkenbaar zijn als zodanig. Medewerkers moeten tijdens hun dienst zorgen dat ze ook niet naar rook ruiken.
