De uitzending van Medialogica van omroep HUMAN, getiteld Het nieuwe rookgordijn, legt een confronterende en onthutsende realiteit bloot: de tabaksindustrie speelt een geraffineerd spel waarbij verslaving verpakt wordt in een nieuw jasje.
Terwijl overheden wereldwijd streven naar een rookvrije toekomst, lijkt die toekomst verder weg dan ooit. De cijfers liegen niet: het aantal jonge nicotinegebruikers is de afgelopen vier jaar verviervoudigd. Dit roept prangende vragen op over de betrouwbaarheid van de beeldvorming rondom zogenaamde "minder schadelijke alternatieven" zoals e-sigaretten, verhitte-tabaksproducten en nicotinezakjes.
Een rookvrije samenleving of een nieuwe verslavingsgolf?
Medialogica toont glashelder hoe de tabaksindustrie zich presenteert als partner in de strijd tegen traditionele sigaretten, terwijl ze ondertussen nieuwe producten introduceert die jonge consumenten aan de nicotine verslaafd maken. Denk aan vapes met aantrekkelijke smaakjes zoals watermeloen en karamel, die ondanks een verbod eenvoudig online te verkrijgen zijn. Door sociale media-influencers worden ze gepromoot als trendy accessoires, compleet met functionaliteiten als minigames. Het beeld van een onschuldige rookvrije samenleving blijkt in werkelijkheid een geraffineerde marketingstrategie, waarbij nicotineverslaving slechts een nieuwe verpakking krijgt.
De mediamaat: gids of medeplichtige?
Centraal in de uitzending staat een fundamentele vraag: in hoeverre zijn media een betrouwbare gids in de complexe realiteit rondom nicotinegebruik? Platforms zoals Instagram en Snapchat maken niet alleen reclame mogelijk voor illegale e-sigaretten, maar dragen ook bij aan de normalisering van vapen onder jongeren. Deze realiteit staat in schril contrast met de belofte van een rookvrije samenleving. De industrie weet media handig in te zetten om zichzelf als "gezondheidsbewust" te positioneren, bijvoorbeeld via advertorials op invloedrijke platforms als Euractiv.
Het meest schokkende voorbeeld komt misschien wel van Ole Heil, voormalig woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en nu directeur externe zaken bij tabaksgigant Philip Morris. Zijn uitleg over "minder schadelijke alternatieven" is een schoolvoorbeeld van het herdefiniëren van rookvrijheid: niet als een leven zonder nicotineverslaving, maar als een rookloze toekomst met producten die nog steeds verslavend zijn.
Een rookvrije toekomst als rookgordijn
Medialogica maakt pijnlijk duidelijk dat de belofte van een rookvrije toekomst een rookgordijn kan zijn. Tabaksproducenten zoals Philip Morris beweren het beste voor te hebben met consumenten, terwijl ze hun producten blijven aanpassen om verslaving in stand te houden. Deze strategieën, waaronder de promotie van vapes via sociale media, laten zien hoe de industrie inspeelt op het gedrag en de verlangens van een nieuwe generatie.
Ondertussen blijft de overheid worstelen met de vraag hoe ver ze kan gaan in het ontmoedigen van nicotinegebruik. Hoewel maatregelen zoals smaakjesverboden en prijsverhogingen van klassieke sigaretten een stap in de goede richting lijken, tonen de snelle opkomst van vapes en nicotinezakjes aan dat het probleem zich verplaatst in plaats van verdwijnt.
Een ongemakkelijke waarheid
De uitzending toont aan dat de strijd tegen nicotineverslaving zich op meerdere fronten afspeelt: marketingtrucs van de tabaksindustrie, de invloed van sociale media, en de verantwoordelijkheid van overheden en media in het vormgeven van de publieke opinie. Het nieuwe rookgordijn biedt een ontnuchterend kijkje achter de schermen van een industrie die verslaving als handelswaar verkoopt. Het roept niet alleen op tot een kritische blik op de tabaksindustrie, maar ook op de rol van media in het versterken of doorprikken van rookgordijnen.
Voor wie echt streeft naar een rookvrije toekomst, biedt Medialogica een krachtige boodschap: vertrouwen is goed, maar controle – van industrie én beeldvorming – is essentieel.
Medialogica van omroep Human terugkijken.
