Heike Garritsen, onderzoeker tabaksontmoediging bij Trimbos-instituut, heeft een publicatie uitgebracht over de impact van lokaal tabaksbeleid voor rookvrije sportverenigingen. Een belangrijk middel in de afwezigheid van landelijke wetgeving.
In de publicatie "Impact of local tobacco control policies on the prevalence of smoke-free sports clubs" is onderzocht hoe gemeentelijke tabaksbeleid in Nederland bijdraagt aan het aantal rookvrije sportclubs. Dit is belangrijk omdat sportclubs een belangrijke rol spelen in het beschermen van kinderen en jongeren tegen blootstelling aan tabaksrook. Veel landen hebben nationale wetten om roken op openbare plaatsen te beperken, maar in Nederland is het tabaksbeleid grotendeels afhankelijk van lokale maatregelen. Het onderzoek richt zich op de vraag of lokaal beleid effectief is in het stimuleren van sportclubs om rookvrij te worden. We vonden een positieve relatie tussen het antirookbeleid van gemeentes en het aantal rookvrije sportverenigingen. Aan de publicatie werkten mee: Mara van Dooremaal, Jessica Baars, Andrea Rozema, Rixt Smit, Anton Kunst, Ien van de Goor.
Doel en Methoden
Het doel van het onderzoek was om de relatie te bestuderen tussen lokaal tabaksbeleid en het aantal rookvrije sportclubs in Nederland. Er werd een retrospectieve, cross-sectionele studie uitgevoerd, waarbij gegevens van 3068 Nederlandse sportclubs en 218 gemeenten werden geanalyseerd. Drie soorten gemeentelijk beleid werden geëvalueerd:
- Rookpreventiebeleid: Algemeen beleid gericht op het voorkomen van roken.
- Beleid voor rookvrije omgevingen: Specifieke maatregelen om diverse buitenruimtes, zoals speeltuinen en zwembaden, rookvrij te maken.
- Rookvrij-beleid specifiek voor sportclubs: Maatregelen gericht op het rookvrij maken van sportverenigingen.
In de studie werd gebruik gemaakt van multilevel logistische regressie om het verband tussen deze beleidsvormen en het rookvrij-beleid bij sportclubs te analyseren. De kenmerken van de sportclubs, zoals het type sport, het aantal leden, het aandeel jeugdleden en de mate van verstedelijking, werden hierbij als controlerende variabelen meegenomen.
Resultaten
De resultaten tonen een positief verband tussen de sterkte van het gemeentelijk beleid en de kans dat sportclubs een rookvrij-beleid hanteren. Sportclubs in gemeenten met matig of sterk rookpreventiebeleid hadden bijvoorbeeld een bijna dubbel zo grote kans om rookvrij te zijn in vergelijking met clubs in gemeenten met geen of zwak beleid. Voor gemeenten met sterke rookvrije omgevings- en sportbeleidsmaatregelen was er een soortgelijke toename in het aantal rookvrije sportclubs.
Bovendien bleek dat gemeenten met uitgebreide rookpreventiemaatregelen, zoals het actief ondersteunen van rookvrij-beleid bij sportverenigingen, meer sportclubs hebben die rookvrij zijn. Vooral in sterk verstedelijkte gebieden, zoals Amsterdam en regio’s in het westen van Nederland, was het aantal rookvrije sportclubs hoger.
Discussie
Uit de studie blijkt dat sterke, lokale tabakscontrolemaatregelen kunnen bijdragen aan een groter aantal rookvrije sportclubs, wat kinderen en jongeren beschermt tegen blootstelling aan tabaksrook. Dit effect lijkt deels te komen doordat deze maatregelen een denormalisatie van roken stimuleren, waarbij roken steeds minder als sociaal acceptabel wordt beschouwd. Zelfs in gemeenten zonder specifiek rookvrij sportbeleid, dragen algemene rookpreventiemaatregelen bij aan een toename van rookvrije sportclubs.
Ondanks het ontbreken van landelijke wetgeving, kunnen gemeentelijke maatregelen dus een belangrijke rol spelen in het beschermen van jeugd tegen tabaksrook op sportclubs. De onderzoekers suggereren dat deze bevindingen van belang kunnen zijn voor andere landen zonder nationale wetgeving voor rookvrije sportclubs, aangezien gemeentelijk beleid effectief kan zijn om rookvrije omgevingen te creëren.
Beperkingen en Aanbevelingen
De studie kent enkele beperkingen. De cross-sectionele opzet maakt het moeilijk om causale verbanden te leggen, en het is mogelijk dat sportclubs al rookvrij waren voordat de gemeentelijke maatregelen van kracht werden. Verder wordt in de studie niet gedifferentieerd tussen clubs met gedeeltelijke of volledige rookvrije zones, wat kan leiden tot variatie in de mate van rookvrijheid.
De auteurs bevelen aan dat gemeenten in hun tabaksbeleid een bredere aanpak hanteren, waarin naast rookvrije sportclubs ook andere buitenruimtes rookvrij worden gemaakt en waarin programma’s voor stoppen met roken worden gestimuleerd. Dit kan bijdragen aan de realisatie van een rookvrije generatie en bevordert een gezondere leefomgeving voor jongeren.
Conclusie
Dit onderzoek wijst uit dat sterke gemeentelijke tabakscontrolemaatregelen een positieve invloed hebben op de adoptie van rookvrije beleidsmaatregelen door sportclubs. Lokale overheden kunnen, zelfs in afwezigheid van nationale wetgeving, een significante rol spelen in het bevorderen van rookvrije omgevingen voor sportende kinderen en jongeren.
