Als steden geen mogelijkheid krijgen voor een vergunningenstelsel voor tabaksverkoop is een rookvrije generatie in 2040 een illusie. Aldus drie wethouders van Utrecht, Rotterdam en Amsterdam.
Met ingang van 1 juli 2024 mogen supermarkten geen tabak en andere nicotineproducten meer verkopen. Als gevolg hiervan is een groot aantal nieuwe tabakswinkels geopend. Zie 209 nieuwe tabakszaken in 2024. Steden als Utrecht hebben tevergeefs geprobeerd dit tegen te houden, zie Utrechtse tabaksstrijd loopt spaak.
Pleidooi
De wethouders van 3 grote steden maken zich ernstige zorgen en hebben daarom in Trouw een opiniestuk geplaatst als pleidooi voor een vergunningenstelsel voor tabaksverkoop:
- Alexander Scholtes, wethouder publieke gezondheid en preventie in Amsterdam
- Eelco Eerenberg, wethouder volksgezondheid in Utrecht
- Faouzi Achbar, wethouder welzijn in Rotterdam
De stijging van tabaks-, vape- en snusgebruik onder jongeren vormt een ernstige bedreiging voor het streven naar een rookvrije generatie in 2040. Ondanks eerdere successen in het terugdringen van roken, blijkt uit recente ontwikkelingen dat jongeren opnieuw vaker beginnen met nicotinegebruik. Grootstedelijke wethouders Alexander Scholtes (Amsterdam), Eelco Eerenberg (Utrecht) en Faouzi Achbar (Rotterdam) pleiten daarom voor strengere regulering van de tabaksverkoop.
Registratieplicht als eerste stap, maar onvoldoende
Op 7 februari debatteert de Tweede Kamer over de invoering van een registratieplicht voor verkooppunten van tabaksproducten. Dit biedt inzicht in waar tabak wordt verkocht, maar geeft gemeenten geen mogelijkheden om daadwerkelijk in te grijpen. Momenteel zijn tabaksproducten eenvoudig verkrijgbaar, mede door de opkomst van kleine tabakszaken nadat supermarkten de verkoop van tabak moesten staken. Jongeren kunnen moeiteloos tabaksproducten kopen, vaak zonder strenge leeftijdscontroles. Hierdoor blijft de drempel om te beginnen met roken of vapen gevaarlijk laag.
Vergunningenstelsel noodzakelijk
Een registratieplicht alleen zal niet voldoende zijn om het rookprobleem aan te pakken. Terwijl de verkoop van alcohol onder een streng vergunningensysteem valt, is nicotine nog altijd vrij verkrijgbaar. Dit maakt het lastig om het aantal verkooppunten en de doelgroep van nicotineproducten te monitoren. Gemeenten zouden daarom niet alleen de mogelijkheid moeten krijgen om verkooppunten te registreren, maar ook om ze te reguleren. Momenteel ontbreekt hiervoor de juridische basis binnen de Tabaks- en rookwarenwet.
Met een vergunningenstelsel kunnen gemeenten concrete maatregelen nemen, zoals:
- Het stellen van limieten aan het aantal verkooppunten van tabak en vapes.
- Een betere spreiding van deze verkooppunten om concentratie in kwetsbare wijken en rond scholen te voorkomen.
- Actieve regulering van tabaksverkoop om nicotinegebruik terug te dringen.
Een rookvrije generatie in 2040 in gevaar
Zonder strengere regelgeving blijft het moeilijk om de doelstelling van een rookvrije generatie in 2040 te realiseren. Het huidige beleid is ontoereikend om de toename van vape-gebruik onder jongeren te doorbreken. De wethouders benadrukken dat passiviteit geen optie is en dat er nu actie moet worden ondernomen om te voorkomen dat een nieuwe generatie verslaafd raakt aan nicotine.
Conclusie
De oproep van de wethouders is duidelijk: gemeenten moeten de ruimte krijgen om tabaksverkoop actief te reguleren via een vergunningenstelsel. Dit is een noodzakelijke stap om het aantal verkooppunten te beperken en nicotinegebruik onder jongeren terug te dringen. Alleen op deze manier kan het doel van een rookvrije generatie in 2040 worden behaald.
