In België zijn wegwerpvapes vanaf 1 januari 2025 volledig verboden. Ook toevoegingen zoals fruitsmaken en lichtjes worden streng beperkt. De winkels lappen deze regels echter massaal aan hun laars.
Uit controles van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid (FOD) blijkt dat de strengere regels voor de verkoop van e-sigaretten op grote schaal worden overtreden. Bij de 1746 controles die de FOD de eerste acht maanden van 2024 uitvoerde, stelde de administratie maar liefst 877 overtredingen vast. Vooral in Brussel is de situatie zorgwekkend: 80 procent van de gecontroleerde winkels houdt zich niet aan de wetgeving, terwijl dit landelijk gemiddelde op 50 procent ligt. De cijfers tonen aan dat de strijd tegen illegale verkooppraktijken van e-sigaretten verre van gewonnen is.
Nieuwe regels met beperkt effect
Sinds midden 2023 gelden er strengere regels voor de verkoop van vapes, met als doel het gebruik minder aantrekkelijk te maken, vooral voor jongeren. Deze maatregelen, ingevoerd door minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit), omvatten onder meer een verbod op flashy gadgets en slogans die vapen gezond of trendy laten lijken. Daarnaast moeten verpakkingen duidelijke gezondheidswaarschuwingen bevatten, en mogen alleen toegestane stoffen worden gebruikt. Nieuwe producten moeten eerst worden aangemeld voordat ze op de markt komen.
Kleinhandelaars kregen tot begin 2024 de tijd om hun voorraden aan te passen. Toch blijkt uit recente controles dat deze overgangsperiode weinig effect heeft gehad. In totaal voerde de FOD Volksgezondheid tussen januari en augustus 2024 1746 controles uit, waarbij 877 overtredingen werden vastgesteld. In Brussel werd zelfs geen enkele handelaar gevonden die zich volledig aan de regels houdt.
Massale overtredingen
De overtredingen variëren van onregelmatige samenstellingen van e-sigaretten tot het nalaten om nieuwe producten aan te melden. Bij twee op de drie controles in Brussel werden overtredingen vastgesteld rond de samenstelling van vapes. Dit betekent dat veel van de aangeboden producten illegaal zijn. Minister Vandenbroucke heeft aangekondigd harder op te treden tegen overtreders. “Indien nodig zullen we boetes uitdelen en zelfs zaken sluiten,” aldus zijn kabinet.
Zorgen over toenemend gebruik onder jongeren
Vapen is vooral onder jongeren sterk ingeburgerd. Volgens het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) heeft een op de vier scholieren in 2023 gevapet – een verdrievoudiging ten opzichte van de periode voor de coronapandemie. De grote verscheidenheid aan smaakjes, zoals watermeloen, popcorn en pannenkoek, draagt bij aan deze populariteit. Dit baart zorgen, omdat vapen voor jongeren vaak een opstap kan zijn naar traditioneel roken. Onderzoek in Italië toonde aan dat meer jongeren beginnen met roken na het gebruik van vapes dan dat rokers stoppen dankzij e-sigaretten.
CD&V-Kamerlid Els Van Hoof pleit daarom voor strengere maatregelen, waaronder een verbod op smaakvarianten die dampen aantrekkelijk maken. Zij heeft een wetsvoorstel ingediend dat momenteel in de Kamer wordt besproken. “De toegestane stoffen in e-sigaretten zijn al schadelijk, laat staan de niet-toegelaten stoffen die worden gevonden bij controles,” waarschuwt Van Hoof.
Toekomstige maatregelen
Vanaf 1 januari 2025 wordt de verkoop van wegwerpvapes volledig verboden. Hoewel de FOD Volksgezondheid tot nu toe vooral waarschuwingen heeft uitgedeeld, belooft minister Vandenbroucke strenger op te treden. Naast boetes en sluitingen van overtredende winkels staat er overleg gepland met de tabakssector om verdere stappen te bespreken.
Het is duidelijk dat de strijd tegen illegale verkooppraktijken en de groeiende populariteit van e-sigaretten onder jongeren dringend aandacht vereist. Zonder strikte naleving van de regelgeving en effectieve handhaving blijft de volksgezondheid, vooral van jongeren, onder druk staan.
Bronnen
